Review – Visual Language
“It is a misunderstanding to assume that visual language is only about images.” “Visual language does not exclude the use of words, sentences or blocks of text.”
De opzet van het boek is een overall visie op beeldtaal. Het is een rijk geschakeerd boek, met vele inkijkjes. Daarnaast is het ook een leerboek, met oefeningen, zodat de lezer regelmatig kan testen hoe het met zijn inzicht gesteld is. Het heeft een logische opbouw in delen, hoofdstukken en paragrafen. En literatuursuggesties per hoofdstuk. Dat maakt het tevens nuttig als handboek. En last but not least is het boek uniek; op het gebied van beeldtaal bestaan geen vergelijkbare publicaties.
Het onderzoeksterrein van de relatie tussen woord en beeld is in ontwikkeling en dat geldt dus ook voor de terminologie. Een eigen terminologie moet nog grotendeels gemunt worden. Voorlopig zal er leentjebuur gespeeld moeten worden bij verwante gebieden. Dat is ook wat Visual Language laat zien.
Het boek kan in twee kernzinnen worden samengevat: “It is a misunderstanding to assume that visual language is only about images” en “visual language does not exclude the use of words, sentences or blocks of text”. Waarmee enerzijds expliciet stelling genomen wordt tegen de heersende opvatting dat visual language over uitsluitend beelden gaat én impliciet gedefinieerd wordt wat visual language is, namelijk de relatie tussen beeld en woord. Het boek behandelt, weliswaar beknopt, talrijke aspecten van visual language vanuit vele verschillende gezichtspunten. Twee zaken wil ik eruit lichten, namelijk infographics en framing. In de hoofdstukken over deze onderwerpen wordt het meest uitgesproken ingegaan op de relatie tussen woord en beeld.
Een infographic is een samengaan, een integratie, van tekst en beeld. Ofwel every infographic needs text, words and sentences. Een infographic kan een moeilijk concept verhelderen. Een niet onbelangrijk voordeel, gezien de teruglopende tijd besteed aan lezen. Infographics kunnen langer de aandacht van de lezer vasthouden dan een klassieke journalistieke tekst. En Frédérik Ruys stelt dat met infographics een diepere betekenislaag aangeboden kan worden. Gert de Graaff wordt aangehaald; hij adviseert journalisten niet te beginnen met tekst en daar een plaatje bij te zoeken, maar met een beeld dat het verhaal vertelt en daar ondersteunende tekst bij te voegen.
Een nadeel van infographics: de productie is tijdsintensief, moeilijk en daarmee duur. Overigens, infographics is geen heel recentelijke fenomeen. De beroemde infographic van de veldtocht van Napoleon naar Moskou, van de hand van Charles Minard, stamt uit 1869.
Gaat het er bij infographics om informatie zo helder mogelijk gepresenteerd te krijgen, complexe zaken te verduidelijken, bij framing geldt dat het doel de middelen heiligt.
Met de behandeling van het fenomeen framing, helaas slechts in kort bestek, laten de auteurs zien welke ongelofelijke kracht de combinatie van beeld en woord in zich herbergt. Bij framing zijn het aantal vrijheidsgraden onbeperkt. Doordat de begrenzing, die het willen weergeven van de werkelijkheid met zich meebrengt, geen rol speelt. Framing can alter the meaning of images and images can give text a completely different meaning. Be aware. En de finale waarschuwing van de auteurs: framing is onontkoombaar. Daarmee wordt tegelijkertijd duidelijk hoe noodzakelijk het is om beeldtaalvaardigheid te ontwikkelen c.q. te onderwijzen. Op zijn minst om dit soort gebruik van de combinatie van beeld en taal te kunnen duiden. Jammer dat juist over framing geen “further reading” suggesties worden gegeven.
Beide onderwerpen, infographics en framing, illustreren hoe gevarieerd en hoe potentieel krachtig de relatie tussen woord en beeld kan zijn. En ook hoe belangrijk het doel is: informeren of manipuleren.
Visual language is een boek dat een serieuze poging doet om het brede en nog weinig ontgonnen terrein van beeldtaal zowel vanuit de producent als vanuit de gebruiker letterlijk en figuurlijk in beeld te brengen. En in die poging zijn de auteurs absoluut geslaagd.
Visual Language
Perspectives for both Maker en Users 1
Jos van den Broek, Willem Koetsenruijter, Jaap de Jong, Laetitia Smit
pp. 320 ISBN 978-94-90947-72-9
Eleven International Publishing
1 Ook in het Nederlands (oorspronkelijke uitgave) verkrijgbaar als Beeldtaal Perspectieven voor makers en gebruikers 9789047301158.
door: Ronald van Eerten