Woordverslag Datavisualisatie (Make it visual)

Alleen met intelligente visualisatie kan van big data nog informatie gemaakt worden. 

RESEARCH & DESIGN

info vis

Datavisualisatie gaat over het presenteren van grote hoeveelheden data op een aansprekende, visuele manier. Het onderwerp heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een volwassen vakgebied, en twee professionals vertellen tijdens het werkcollege Make It Visual op 16 juni in Pakhuis  DeZwijger over hun werkwijze en projecten: Jack (spreek uit Jak) van Wijk, hoogleraar informatievisualisatie aan TU Eindhoven; en Jan Willem Tulp, eigenaar van Tulp Interactive.

De hersenen te slim af zijn én bedienen

Jack van Wijk toont een foto met daarop een plein, mensen die met stoelen sjouwen, en op de achtergrond een grote witte kerk. “We zien onmiddellijk dat dit een kerkplein is. Daar hoeven we niet over na te denken. Ons ideaal is uiteraard dat informatie via datavisualisatie ook zo moeiteloos bij ons kan binnenkomen.

Maar zoiets ontwerpen is niet zo simpel, want onze hersenen stellen hun eisen. Van Wijk toont een foto van de ‘Adelson checkerboard illusion’, een schaakbord waarbij we twee vlakken zien met duidelijk een verschillende grijstint, terwijl ze bij nadere beschouwing precies dezelfde kleur blijken te hebben. Onze hersenen sleutelen aan de binnenkomende, visuele informatie zonder dat we het doorhebben. Van Wijk: “Een datavisualist speelt met wat de hersenen kunnen waarnemen en registreren.”

Van Wijk geeft een overzicht van de wetenschappelijke kanten van datavisualisatie. “Een dataset kan verschillen van karakter: Er zijn multivariate sets – met meerdere variabelen per object – hiërarchische datasets, en netwerken. Drie wezenlijk verschillende structuren, die allemaal anders in beeld gebracht worden.”

Hij toont aan de hand van zijn eigen gezin, ook een dataset (not big maar dat is voor het principe niet relevant), enkele visuele manieren om data rond een kleine verzameling van eenheden – de vier personen van zijn gezin – uit te beelden.

KISS and READ THE PICTURE

“In ons vak gaat het natuurlijk om grote hoeveelheden data.” Ter illustratie toont hij enkele dia’s van onder meer het energiegebruik per dag in Nederland, het telefoonverkeer in Ivoorkust, en de bestanden op een harde schijf. Hij wijst op een paar algemene principes:

“Iedere visualisatie vertelt een verhaal en moet eenduidig zijn. Ook voor visualisatie geldt dat om van data tot informatie te komen er  sprake is van selectie van de data die je gebruikt, welk gewicht je toekent aan de onderdelen, welke relatie je wilt laten zien. Kortom om tot inzicht en kennis te komen vindt er een stevige bewerkingsslag plaats. ”

treevis

“Dat betekent niet dat je informatie mag manipuleren. In die zin geldt voor datavisualisatie hetzelfde als voor statistiek: je inzet moet zijn om je gegevens, de feiten, zo fair, zo transparant, zo werkelijkheidsgetrouw mogelijk te representeren. Overigens vraagt dat ook vaardigheid van de lezer/de kijker. De mate van kunnen lezen, kunnen interpreteren van datavisualisatie, is ook afhankelijk van het niveau van visual literacy.

Jack van Wijk (l) en Jan Willem Tulp (r), 16 juni 2014, Pakhuis de Zwijger
Jack van Wijk (l) en Jan Willem Tulp (r), 16 juni 2014, Pakhuis de Zwijger

 

LEARNING BY DOING

Jan Willem Tulp belicht de praktische kantWaar loop je tegen aan bij een opdracht tot visualisatie. Zijn uitgangspunt: “Een visualisatie wordt interessanter als de gebruiker er zelf aan kan sleutelen. Dat hij kan kiezen wat hij gerepresenteerd wil zien en hoe. Kortom dat de visiualisatie interactief is.”

Tulp kiest voor wat het beste werkt. Dus niet voor de allerbeste datavisualisatie maar voor de interactie met de gebruiker.

Hij start zijn verhaal met een oefening. We krijgen de  opdracht om op zoveel mogelijk manieren de getallen 75 en 37 te visualiseren.  Hij verwijst naar een sessie van computerexpert Santiago Ortiz, die er in slaagde een zaal 45 verschillende representaties van deze twee getallen te laten maken. “Ga daar maar eens overheen!” Dat bleek ruimschoots te lukken.  Blijkbaar veel vaardige beeldwerkers.

beeldwerkers
Beeldwerkers

 

Tulp: “Ik werk voor een groot publiek, en mijn filosofie is dat de visualisaties expressief en aantrekkelijk moeten zijn. Je moet er gelukkiger van worden. Want gelukkige mensen presteren meer en leven langer.  Mijn werk moet dan wel wat meer zijn dan een paar staafdiagrammetjes.”

Overigens, staafdiagrammen zijn duidelijker qua representatie maar cirkels vinden mensen prettiger. Hij vertelt dat hij ooit zat weg te dromen op een congres en toen de ingeving kreeg voor een nieuwe uitbeelding van verkiezingsresultaten.

BEKIJK HET EENS ANDERS

“Uitslagen worden vaak afgebeeld op kaarten van Nederland, met daarin de grootste partij per gemeente. Dat is niet verkeerd maar als je nu eens de volledige uitslag van gemeenten met elkaar vergelijkt? Dan kun je per gemeente bekijken welke andere gemeenten op dezelfde manier hebben gestemd. Sommige gemeenten lijken qua uitslag erg op elkaar, anderen juist minder tot nauwelijks.”

En met die aanpak sta je als individuele kiezer centraal. Jouw keuze (jij) krijgt een prominente plaats, waar je wat mee kunt.

Tulp ontwikkelde hiervoor twee representaties: één in de kaart van Nederland, waarbij regionale patronen zichtbaar worden of verschijnselen zoals de bible belt. De tweede representatie is cirkelvormig en geeft per gemeente vooral aan in welke mate de uitslag afwijkt van of overeenkomt met andere gemeenten.  Je krijgt in een oogwenk een beeld van hoe jouw gemeente zich (of jij je) verhoudt tot de rest van Nederland. De uitsmijter: Urk blijkt het meest afwijkend!!

amsterdam
http://tulpinteractive.com/projects/close-votes/

 

Een ander uitermate aansprekend voorbeeld is de mate waarin combinaties van ingrediënten in één gerecht voorkomen. Hoe vaak zitten macaroni en spek, of aardbeien en pindakaas in hetzelfde gerecht? Misschien wordt koken hier makkelijker door. Tulp laat zien welk zoekproces aan de uiteindelijk gepubliceerde versie in de  Scientific American vooraf is gegaan.  Vergelijkbaar met dat van een kunstenaar en een zeer inzichtelijk kijkje in de keuken van een datavisual designer.

Conclusie van deze avond: datavisualisatie biedt veel mogelijkheden om informatie helder gepresenteerd te krijgen. Daar moet je wel wat voor doen. De maker moet een helder beeld weten te maken en de kijker moet zijn visuele vaardigheid ontwikkelen. Maar dan krijg je ook wat.

Door: Jos Overbeeke 

Voor wie meer wil zien en lezen:
– Op deze site –
– Op het web –
45 manieren om 2 getallen te visualiseren: http://blog.visual.ly/45-ways-to-communicate-two-quantities/
Projecten van Jan Willem Tulp: http://tulpinteractive.com

Leestips van Jack van Wijk:
http://colorbrewer2.org/
http://www.visualcomplexity.com/vc/
http://infosthetics.com/
http://www.perceptualedge.com/

Start-ups uit de groep van van Wijk:
http://www.magnaview.com/
http://www.synerscope.com/

– Literatuur –
Colin Ware: Information visualization – Perception for Design

 Robert-Bolwijn-illustratie