Over Signs & The City
De publieke ruimte raakt steeds meer gevuld met tekens en beelden, legale en illegale. Experimentele middelen en stijlen strijden om onze aandacht.
Op een druk bezochte avond in Pakhuis De Zwijger gaven Rik Wagter en Peter Ernst Coolen een inspirerend overzicht van de straatbeelden die de laatste 10 à 20 jaar op ons afkomen. Wagter richtte zich op het aandeel van overheid en bedrijven, Coolen keek naar wat burgers en undergroundgroepen aan de publieke ruimte toevoegen, soms als verzet tegen de officiële beelden.
Nieuwe beelden
Marketeer Wagter beschrijft de publieke grotestadsruimte als een urban jungle, waar een groot aantal partijen met woorden en beelden de aandacht van de passant probeert te vangen. Er komen steeds meer beelden bij, deze vormen een urban identity, geven karakter aan hun locatie en creëren een sense of place.
Nieuwe tekens en beelden worden over oude heen gelegd. Een historische gevel bijvoorbeeld, met al zijn ornamenten, vertelt van zichzelf al een verhaal, over de status van de voormalige eigenaar. Daar overheen komen tekens, zoals vlaggen, reclameborden of complete projecties.
Veel van de nieuwe tekens zijn internationaal van aard. De logo’s van grotere bedrijven zijn overal op de wereld terug te vinden.
De overheid bepaalt voor een groot deel het uiterlijk van de straat, door beelden die zij er zelf plaatst, en door beelden van anderen die zij er toelaat, waar ze soms veel geld aan verdient. Wagter omschrijft de overheid als ‘hoeder en hoer van de publieke ruimte’.
Beelden doen iets met de ruimte, ze zijn nooit neutraal. Voor simpele verkeersborden geldt dit al: iedereen kent de straten en straathoeken met een overdaad aan bebording. De gemiddelde weggebruiker, en zeker de snelle automobilist, kan deze overload niet meer verwerken.
Binnen de stad Amsterdam reizen de letters van het logo ‘I amsterdam’. Ze markeren een plek, en geven aan dat deze bij de identiteit van de stad hoort. De levensgrote letters trekken de aandacht van zowel toeristen als bewoners. Niet voor niets zijn al meermalen letters uit het logo gestolen of ludiek vervangen door andere tekens.
Alle Nederlanders kennen de tekens XXX als het logo van de hoofdstad, bijvoorbeeld op de Amsterdammertjes. Maar .XXX is ook de internet-extensie voor sites met extreme porno. Toeristen kunnen daarom vreemd naar de paaltjes staan te kijken, die met hun fallische vorm van zichzelf al een lading hebben. Zoals gezegd: tekens zijn nooit neutraal.
Over erotiek gesproken: recent zijn de immense steigerdoeken, van soms meer dan 100 m2, met reusachtige dames in zwoele lingerie. Achteloos eraan voorbij lopen is niet mogelijk. Niet iedereen wil hiermee geconfronteerd worden.
Tot slot toonde Wagter beelden van flat-hoge bewegende lichtreclame van farmaceutisch bedrijf Bayer, een knallende, maar ook fraaie animatie die elke passant overdondert.
Waar gaat dit heen? Het is duidelijk dat steeds meer media en technieken, ook grootschalig, ingezet worden om de aandacht van de burger te trekken. De mogelijkheden lijken nog lang niet uitgeput.
Street Art
Peter Ernst Coolen houdt zich juist bezig met wat burgers op eigen initiatief toevoegen aan het straatbeeld als het gaat om beelden en tekens. Coolen is onder meer curator van exposities over street art.
Graffiti is het bekendste voorbeeld van niet-officiële openbare kunst. Coolen toonde beelden van straten in Melbourne en Philadelphia die volledig zijn overwoekerd door deze informele schilderingen. “Ze zijn internationaal bekend, trekken toeristen, en deze gaan weer naar de winkels in de aangrenzende straten”, aldus Coolen.
Street Art krijgt een extra dimensie als deze aansluit op bestaande elementen van de locatie. Zoals een gezicht op een muur, waardoor de reeds aanwezige boom boven de schildering verandert in de haardos rond het gezicht. Of neem de grappen van de Franse straatkunstenaar die ook in Amsterdam verkeersborden van een ludieke toevoeging voorziet.
Street Art kan aan kracht winnen doordat bewoners erin participeren. In Amsterdam-West is op deze manier een grote muurschildering tot stand gekomen.
Sommige ‘geaccepteerde kunstenaars’ kiezen voor de straat als hun locatie, en meermalen overleven hun werken de schoonmaakwoede van de overheid.
Street Art kan ook gericht zijn tegen de vele, en nadrukkelijk aanwezige commerciële uitingen in de publieke ruimte. Een radicale manier is de oorspronkelijke boodschap geheel over te spuiten, meer subtiel is het toevoegen van beeldelementen die de boodschap doen kantelen: adbusting of brandalism. Coolen liet hiervan fraaie voorbeelden zien.
Verzet tegen openbare beelden kan religieuze motieven hebben. Het plaatsen van lingeriereclame tegenover een moskee bijvoorbeeld is vragen om een reactie.
De overheid wil ons door de openbare ruimte leiden, bedrijven willen ons naar hun winkels dirigeren. Burgers hebben hun eigen boodschappen, soms uit verzet tegen de officiële. Wie gaat die strijd winnen?
Voor meer prachtige beelden, volg Rik Wagter op media-facades: http://www.pinterest.com/uniite/media-facades/ en Peter Ernst Coolen via www.thisisname.com en
www.katamsterdam.com
Gerelateerde artikelen –
resultaten van de workshop: Adbusters
over het event: Signs & The City
door: Jos Overbeeke