Hoe woorden door beelden worden bevrijd
Zoals voor alle, in ieder geval bijna alle activiteiten geldt, zijn er regels nodig. Ook communiceren heeft regels nodig. Die conditie is/kan tegelijkertijd een restrictie zijn. Een onoplosbare contradictie. We zullen ermee moet leren omgaan. Of zou je ermee moeten spelen, juist de beperking opzoeken?
Daarbij aansluitend, je kunt aan de kenmerken van een regelsysteem ook de vraag koppelen of je met een systeem van regels nieuwe betekenissen kunt genereren.
Wasco (l) en PJ Roggeband tijdens Taal Voorbij #26, Beeld en Taal met dwang, 2016
Dat is de gemaakte keuze en de bewandelde weg van PJ Roggeband. Hij werkt met elfletterige woorden. Bestaande woorden, maar dat is redelijk beperkend, of met neologismen, dat geeft weer enorm veel ruimte.
En daarin heeft hij zijn sporen verdiend. Het begon al vroeg, namelijk dat hij op zijn elfde naar de USSR wilde terwijl al zijn klasgenoten juist naar de USA wilden. Dat hij koos en werd aangenomen aan de Rietveld Academie behoeft geen verbazing. Daar heeft hij zijn obsessie met elf verder kunnen verdiepen en vormgegeven. Zijn werk roept, behoeft eveneens geen verbazing, reminiscenties op aan de Dadaïsten. Maar wel in een moderne jas gestoken: op zijn website scrol je horizontaal i.p.v. verticaal. En het woord horizontaal biedt een extra dimensie: elf letters.
PJ Roggeband, Kenniskring en Abstracteur, 2016
Wasco (Henk van der Spoel), de beeld en taalkunstenaar, gaat de andere kant op in zijn woorden en beelden, namelijk hoe je juist zoveel mogelijk vrijheidsgraden schept binnen eenvoudige kaders. Dat laat hij laat met een buitengewoon basale aanpak zien: hoe te tekenen met lucifers. Iedereen heeft daarin een andere aanpak en het laat direct zien hoe eenvoudig het eigenlijk is om bevrijd te tekenen. Niet voor niets is zijn devies: regels zijn er om te overtreden. En daarin ontstaat nieuwe betekenis. Dat is geen losse kreet. Wasco laat op een humorvolle wijze zien hoe het fenomeen strip te deconstrueren. Wasco als een grafische Derrida. Lineariteit, begin en eind, en niet te vergeten de tijd, hebben het in zijn handen zwaar te verduren.
Wasco, Het Tuitel Complex, 2016
In zijn visie is een strip eigenlijk tijd. Zijn werkwijze sluit daar goed bij aan. Hij tekent op de computer. Maak prints. Bewerkt die. Scant ze, bewerkt ze weer op de computer. Zijn grote voorbeeld is Peanuts van Charles Schultz.
Charles Schultz, Peanuts
De basisstrip van Peanuts heeft vier kaders. Ook Wasco gebruikt vaak vier kaders. Daarin zit de fundamentele orde van voorzetten, inschieten, stiltemoment, scoren. Of nog basaler, met drie kaders: voorzetten, inschieten, scoren. En arbitrair: de bovenbalk van elk kader krijgt een autonome zin. De afzonderlijke zinnen hebben vaak weinig tot niets met elkaar van doen. En vervolgens ontstaat daaruit een verhaal door elk van de kaders van een tekening te voorzien. Van taal naar tekening naar betekenis. Door deze methode laat Wasco quasi als vanzelf, vaak verrassend samenhangend, miniverhaaltjes ontstaan.
Wasco, december 2016
Het werk van de deelnemers aan het werkcollege Taal&Beeld met dwang laat zien hoe je daar heel gemakkelijk mee kunt spelen. Zij hadden als opdracht een driekaderige strip te maken met in de bovenbalk vooringevulde elfletterige woorden. Zonder beeld vormden de drie woorden gewoon drie losse woorden. In combinatie met de drie beelden werden het stuk voor stuk intrigerende stripverhalen met veel diepgang en symboliek. Een ‘sprekend’ voorbeeld wat beeldtaal vermag. Bekijk de voorbeelden op deze site, Avonturen in het 11letterige Park.
Door: Ronald van Eerten
Meer over De taal voorbij #26, Beeld en Taal met dwang :
Elfletterig woord verbeeld
Avonturen in het 11letterige Park
Tekenen met lucifers