Frame het frame

Framing. Wat is het, hoe werkt het en hoe kun je met beelden framing nog overtuigender maken? Dit was het thema van de 19e bijeenkomst van het Instituut voor Beeldtaal in de serie De Taal Voorbij, onder leiding van Rozemarijn van der Vooren, MA Taalbeheersing.

Framen is het gericht sturen van een boodschap. Boodschappers hebben een doel. En framen helpt om het beoogde beeld en de gewenste gedachte over te dragen. Voorbeelden? Die zijn er in overvloed. Zoals de komst van asielzoekers omschrijven als een ‘tsunami’.

Nieuw! Nieuw?

Framing bestaat al van oudsher én is van alle tijden. Hans Wiegel was er in de jaren ’70 zeer bedreven in. Terugblikkend was dat speels. Framing is een stuk heftiger geworden. Dat is het tijdsgewricht, zeker, nog extra aangezet door Pim Fortuin. Geert Wilders heeft er voor zichzelf een hoofdtaak van gemaakt.

In de VS, met een harde politieke cultuur, zijn de presidentiële en andere politieke campagnes veel heftiger dan hier te lande. Het door framen je tegenstander zo zwart mogelijk maken is een geaccepteerde wijze van campagne voeren. Waarbij Republikeinen minder schroom hebben én professioneler zijn in de toepassing ervan.

Framing zullen we moeten doorgronden om inzicht te krijgen in verschillende perspectieven en vooral ook in aspecten van een boodschap die door een frame onderbelicht blijven. Daarnaast is het nuttig te leren hoe we zelf onze boodschappen beter kunnen duiden. En ons bewust te zijn van de consequenties. En dat kan. Deze avond levert daar een bijdrage aan.

Uit: Bommel en Tom Poes – Een groot Denkraam

Framen gebeurt van oudsher primair verbaal. Door woordkeuze, zoals ‘steuntrekkers’, ‘kleptocratentaks’ en ‘opwarming van de Aarde’ wordt het onderwerp al op een specifieke wijze neergezet. Je kijkt, om met de heer Bommel te spreken, vanuit een bepaald raamwerk naar het onderwerp. Maar ook beeld wordt met volle kracht ingezet. Rondom klimaatverandering (N.B. de term klimaatverandering is ook framing, voorheen was opwarming van de aarde de gangbare term) is er het bekende beeld van de aarde in de vorm van een ijsje, dat langzaam smelt onder de hitte. Kunstenaar Isaac Cordal maakte het kunstwerk ‘Politicians discussing global warming’, waarbij we pratende hoofden langzaam in het water zien verdwijnen. Zelfs met de kennis dat je een bepaalde richting opgestuurd wordt blijft framing werken.

Uiteraard wordt voor het framen steeds meer gebruik gemaakt van beeldtaal (een combinatie van woord en beeld). Juist laten zien dat je geframed wordt is een extra statement, zoals Marlene Dumas laat zien door beelden te koppelen aan onverwachte, contraire bijschriften. Een geschilderd portret van Mohammed B, de moordenaar van Theo van Gogh, gaf zij de titel ‘The Neighbour’. En een vriendelijk ogende vrouw (een zelfportret) gaf zij de titel ‘Het kwaad is banaal’, een verwijzing naar de geweldstheorie van Hannah Arendt. Het laat ook direct zien dat framen soms heel evident is en heel makkelijk toe te passen.

In essentie is framen van boodschappen zo vormgeven dat de ontvanger denkt wat jij wilt. De communicatiestrateeg Frank Luntz omschrijft het zo “It ’s not what you say, it ’s what people hear.” Ofwel, de interpretatie van de boodschap moet gezocht worden bij de ontvanger en niet bij de zender. En mutatis mutandis “It ’s not what you show, it ’s what people see.”

Tijdens het workshop gedeelte bleek dat zelf framen heel erg leuk is. De impliciete associaties en motieven werden geanalyseerd en expliciet gemaakt aan de hand van reasoning devices en framing devices. Reasoning devices gebruik je om het verhaal of onderliggende redenering te ontleden (protagonist, antagonist, gebeurtenis, setting, moraal, handeling/handelingsperspectief). Framing devices gebruik je om het verhaal te vertellen (taal, beeld, stijlmiddelen).

Een geweldige avond. Of is dit ook een frame?

Door: Jos Overbeeke

Zie ook: Beeldverslag What’s in a frame? door Theo Danes