Beeld gaat voor Taal

Beeld is een ervaring. Taal is een middel om het bewustzijn vorm te geven. Met taal kunnen wij beelden een duiding geven. Maar met beelden kunnen wij soms ook taal duiden. De aap-noot-mies leesplank is daar een simpel voorbeeld van. Toch zal een kind eerst het beeld moeten herkennen, wil het dat beeld kunnen koppelen aan een woord. Beeld gaat dus voor Taal.

Beeld is multidimensionaal. Hoogte, breedte, diepte, kleur, belichting, het standpunt van de kijker en zijn bewustzijn: alles maakt verschil. Taal is lineair en ten opzichte van beeld buitengewoon beperkt. Woord volgt na woord. Maar de beperktheid van taal is ook weer haar kracht. De eenvoud van de beperktheid maakt dat taal het medium is, waarmee mensen zaken kunnen benoemen en met elkaar kunnen communiceren. Beeld is door haar ingewikkelde karakter daar veel minder goed toe in staat. Het  multidimensionale karakter van beeld maakt het medium bij uitstek geschikt voor het overbrengen van emoties. Een beeld kan in een oogopslag de menselijke ziel roeren. Maar wil ik mijn persoonlijke emotie met een ander mens delen, dan is taal (vanwege haar beperktheid) daarvoor geschikter.

Wat de mens als soort bijzonder maakt is zijn relatief goed ontwikkelde bewustzijn. Dat bewustzijn maakt het mensen mogelijk om ervaringen uit het verleden te reproduceren, het hier en nu te beschrijven en extrapolaties over de toekomst te maken. Zowel beeld als taal zijn media van dit bewustzijn. De technologische ontwikkelingen van de laatste eeuw hebben het beeld als medium steeds verder op de voorgrond gebracht. De ontwikkeling van de stomme film in de bioscoop tot de multimedia tablet in onze tas heeft het beeld een grote plaats in ons leven gegeven en dwingt het medium taal tot een nieuwe positionering.

Interessant is de vraag hoe, bij die uitdijende beeldconsumptie, het bewustzijn van mensen en de communicatie tussen mensen zich zal ontwikkelen. Immers, denken en spreken lijken voornamelijk via taal afhankelijk te zijn. Uit onderzoek is gebleken dat jonge kinderen een grote ontwikkelingsachterstand oplopen als zij vroeg in hun leven de televisie (i.c. beeld) als belangrijkste medium krijgen aangeboden. Praten, voorlezen en andere vormen van taalontwikkeling zijn van groot belang voor de communicatie- en leerprestaties van kinderen.

Deze feiten pleiten voor een cultuur rond beeld en taal, waarbinnen bewuste keuzes worden gemaakt. Voortdurend zal er aandacht moeten zijn voor de afweging tussen de directheid, het gemak en de emotionele impact van beeld versus de impact die taal heeft op de ontwikkeling van het persoonlijke bewustzijn en de communicatievaardigheden. Een spanningsveld waar het Instituut voor Beeldtaal zich zeer van bewust is en dat zij graag mede wil vormgeven.

Door: Tim Stok